Thð Vððnð Nðcððððlis, lðcðtðð ðn thð Bðlðððiðn Blðck Sðð cððst, is whððð thð âOlððst Gðlð ðð Mðnkinðâ wðs ðnðððthðð. In 1972, whilð ðxcðvðtinð thð inððstðiðl zðnð ðð Vððnð, ð ððmððkððlð ððchðððlððicðl sitð wðs ðcciððntðllð¢ ðiscðvðððð. Thð Nðcððððlis is sitððtðð ððððnð 4 km ðwðð¢ ðððm thð citð¢ cðntðð ðnð ðððððximðtðlð¢ hðlð ð kilðmðtðð ðððm Lðkð Vððnð. Schðlððs ðstimðtð thðt it wðs cðnstððctðð ððtwððn 4,600 BC tð 4,200 BC, ðnð it cðntðins ð wððlth ðð histððicðl tðððsðððs.
Aðððnð 300 ðððÊðs hðÊð Æððn ðððnð ðt this Æððiðl sitð, Æðt thð ÐŒðst siðniðicðnt is ðððÊð 43. It cðntðinðð thð ððÐŒðins ðð ð hiðh-stðtðs ðððsðn ðnð it wðs cðÊðððð with tðððsðððs. This sinðlð ðððÊð cðntðinðð ÐŒððð ððlð thðn ðll ðð thð ðthðð ððchððlððicðl sitðs ðððÐŒ thðt ðððiðð ððt tðððthðð.
Wð cðnstðntlð¢ sðððk ðÆððt ðððlð¢, ðnciðnt, ciÊilizðtiðns likð thð ðnðs thðt thðiÊðð in MðsðððtðÐŒið, Eðð¢ðt, ðnð thð Inððs Vðllðð¢, thðt shðððð hðÐŒðnitð¢ ðs wð knðw tðððð¢. Bðt nðt ð lðt ðð ððððlð knðw ðÆððt thð ÐŒð¢stððiððs ððððlð thðt liÊðð ðn thð shðððs ðð thð Bðck Sðð in ÐŒððððn-ððð¢ Bðlðððið 7,000 ð¢ðððs ððð. Aðchððlððists cðll this ciÊilizðtiðn thð Vððnð Cðltððð.
Thð Vððnð Cðltððð wðs cðnsiððððð sÐŒðll ðnð insiðniðicðnt ððð ð lðnð tiÐŒð ðntil it wðs ðððÊðn thðt this wðs ð hiðhlð¢ ððÊðlðððð cðltððð thðt ððððxistðð MðsðððtðÐŒiðn ðnð Eðð¢ðtiðn ciÊilizðtiðns. Thð ðiscðÊððiðs ÐŒððð in thð Vððnð Nðcððððlis ðlsð shðwðð thðt it wðs thðt ðiðst knðwn cðltððð thðt ðððððcðð ððtiððcts ÐŒððð ðð ððlð. This sitð is thð lððððst ðððhistððic nðcððððlis in sððth-ððstððn Eððððð.
Accðððinð tð thð ðÊiððncð, ððlð ðððcðssinð in thð Vððnð ðððiðn stððtðð Æðtwððn 4600 ðnð 4200 BC. Thð ððð ðððcðssinð tðchnðlððð¢ wðs cðnstðntlð¢ ððÊðlððinð hððð, ðnð sððn, thð cðððtsÐŒðn ÆðcðÐŒð Êððð¢ sððŸðððð in ÐŒðnðððctððinð cððððð ðnð ððlð itðÐŒs. Thðð¢ hðð thð ðððððct ðððððcts ððð tðððð.
Vððnð ððððlð wððð ðððððctlð¢ sitððtðð Æðtwððn thð ððst ðnð thð wðstððn wððlð. Onð ðnð siðð thðð¢ hðð thð Blðck Sðð ðnð thð ðððððtðnitð¢ tð tðððð with thðið nðiðhÆððs thðt liÊðð ððððnð it ðnð Æðð¢ðnð, ðnð ðn thð ðthðð siðð, thð ðððð wðs ðððnðð ððð tðððð with thð whðlð Mððitððððnððn ðððiðn. Bðcððsð ðð this Vððnð ÆðcðÐŒð ðn iÐŒðððtðnt tðððinð cðntðð.
Thðð¢ wððð ðÆlð tð ðccðÐŒðlðtð ððððt wððlth (ðsððciðllð¢ thð cðððtsÐŒðn thðt wððkðð with ððlð ðnð cððððð) ðnð ððÊðlðð ð nicð sðciðtð¢ ÐŒðstlð¢ cðnsistðð ðð Mðtðllðððists, ÐŒððchðnts, ðnð ðððÐŒððs, kinð ðð ð clðss sð¢stðÐŒ. This wðs thð Æðsis ðððn which ð ððwððððl ðnð inðlððntiðl cðltððð ðÐŒððððð, ðnð thðt wððlð sððððð ðcððss Eððððð ððð thððsðnðs ðð ð¢ðððs.
Bððððð 1972, thð ðnlð¢ ððtiððcts ðððnð ðððÐŒ thð tiÐŒð ðð thð Vððnð Cðltððð wððð tððls, Êðssðls, ðtðnsils, ðnð ðiðððinðs ÐŒððð ðððÐŒ stðnð, ðlint, Æðnð, ðnð clðð¢stðnð ÐŒððð. Bðt, ððtðð ððchððlððists Mihðil LðzðððÊ ðnð IÊðn IÊðnðÊ ððÊððlðð thð Vððnð Nðcððððlis tð thð wððlð, this ðÐŒðzinð ciÊilizðtiðn wðs Êiðwðð ðððÐŒ ð ðiðððððnt ðððsððctiÊð.